Do końca 2024 roku odrestaurowane zostaną dwa cmentarze z okresu I wojny światowej w gdowskim rejonie – w Gdowie oraz Cichawie. Gmina Gdów szuka teraz wykonawcy inwestycji, która będzie prowadzona z pomocą dofinansowania – w sumie ponad 170 tys. zł – z dwóch źródeł. W przypadku wojennej kwatery w Gdowie będzie to kontynuacja odnowy miejsca pamięci. Pierwszy związany z tym projekt gmina zrealizowała w 2022 roku.
Cmentarze z lat 1914-1918 w Gdowie oraz Cichawie są wpisane do wojewódzkiej ewidencji cmentarzy wojennych oraz do gminnej ewidencji zabytków. Stąd możliwość pozyskania dotacji na prowadzenie tam prac konserwatorskich i restauratorskich z programów zewnętrznych, z puli na odnowę zabytków i miejsc pamięci. Gdów otrzymał na te zadania w sumie ponad 170 tys. zł – z programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Groby i cmentarze wojenne w kraju – 2024” (150 tys. zł) oraz z Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego (20 tys. zł).
– Inwestycja obejmie roboty budowlane polegające na renowacji i konserwacji cmentarzy, które przywrócą ich wartości historyczne, estetyczne i techniczne oraz powstrzymają ich dalszą degradację – podaje Urząd Gminy w Gdowie.
Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, prace – przewidziane na trzy miesiące – ruszą na przełomie września i października. Całkowity koszt przedsięwzięcia wyliczono na ponad 230 tys. zł: renowacja cmentarza wojennego nr 375 w Gdowie – 102,9 tys. zł, renowacja cmentarza wojennego nr 333 w Cichawie – 131,7 tys. zł. Brakujące fundusze wyłoży gmina Gdów.
Szlak cmentarzy wojennych w Małopolsce: trzy nekropolie w gminie Gdów
W listopadzie 1915 roku w wiedeńskim Ministerstwie Wojny utworzono Wydział Grobów Wojennych, a zaraz potem jego terenowe agendy. Ich zadaniem było ewidencjonowanie poległych, ekshumowanie i komasowanie zwłok w wybranych miejscach, a także projektowanie, budowa i dekoracja cmentarzy wojennych. Takie nekropolie powstały wszędzie, gdzie walczyła armia austriacka, m.in. w Galicji. Zachodniogalicyjskie odróżnia od innych tego typu nekropolii m.in. to, że w większości przypadków są tam pochowani żołnierze obu walczących stron.
W powiecie wielickim jest 17 takich miejsc pamięci, najwięcej (10) w gminie Niepołomice. W gminie Gdów są trzy takie cmentarze (w Gdowie, Cichawie i Niegowici), w gminie Wieliczka – również trzy, a w gminie Kłaj – jeden.
- Cmentarz wojenny nr 375 w Gdowie to wojskowa kwatera na gdowskiej nekropolii parafialnej, obok kopca – mogiły powstańców z 1846 roku. Cmentarz został zaprojektowany przez Gustawa Ludwiga – na podstawie prostokąta, z masywnym betonowym krzyżem o wysokości 2,6 m z tablicą inskrypcyjną (odnowionym w 2022 przez gminę Gdów, z pomocą dotacji z wojewódzkiego programu „Małopolska Pamięta”). Na placu cmentarnym jest dziewięć promieniście ułożonych nagrobków, z żeliwnymi krzyżami otoczonymi wieńcami laurowymi. Spoczywa tu kilkunastu żołnierzy, przede wszystkim austriackich, m.in. poległych podczas ciężkich walk toczonych w okolicy Gdowa w listopadzie i grudniu 1914 roku.
- Cmentarz wojenny nr 333 w Cichawie znajduje się pośrodku pól uprawnych; powstał na planie kwadratu, jego powierzchnia to ok. dwa ary, projektował go Franz Stark. Spoczywa tu ośmiu żołnierzy austriacko-węgierskich z 55 pułku piechoty oraz 13 i 14 batalionów strzelców polowych, a także 44 żołnierzy rosyjskich. Pomnikiem centralnym nekropolii jest krzyż na postumencie, znajdujący się przy ogrodzeniu, od strony północno- wschodniej. W rogu cmentarza rośnie wysoka lipa.
- Cmentarz wojenny nr 335 w Niegowici znajduje się w północnej części nekropolii parafialnej. Pochowano tu 41 żołnierzy austriackich oraz rosyjskich, poległych 10 grudnia 1914. Cmentarz wybudowany przez Oddział Grobów Wojennych C. i K. Komendatury Wojskowej w Krakowie, projektował Franz Stark.
zdjęcia: cmentarz wojenne w Gdowie i Cichawie; materiały Urzędu Gminy w Gdowie
