Wielkanoc to dla chrześcijan najważniejsze święto w roku. Celebrujemy zwycięstwo życia nad śmiercią i radość z obietnicy życia wiecznego. Wśród wielu symboli i tradycji Wielkiej Nocy nie może zabraknąć „święconki”. Co powinniśmy mieć w koszyku w Wielką Sobotę wiedzą już najmłodsze dzieci, ale czy wiemy jak wyglądało kiedyś święcenie pokarmów?
Zwyczaj ten jest znany w Polsce od wieków. O przyjęciu w Polsce tego obrzędu potwierdziły źródła z przełomu XIII i XIV wieku.
Święcenie potraw w Wielką Sobotę niegdyś odbywało się na dworach szlacheckich, ponieważ poświęcone musiało być wszystko, co miało znaleźć się na świątecznym stole. Czynność ta jednak zajmowała zbyt wiele czasu proboszczom, biskupi stopniowo wprowadzili zakaz święcenia pokarmów w domach i zwyczaj ten przenieśli do kościoła. Jeszcze w okresie międzywojennym ubiegłego wieku w wiejskich parafiach przywożono w koszach, do poświęcenia, całość pokarmów przeznaczonych na śniadanie wielkanocne. Obecnie, w niektórych miejscach, można się spotkać ze zwyczajem, że pokarmy nie są święcone w świątyniach, ale przed nimi, gdzie na wystawionych stołach na czas obrzędu wierni pozostawiają koszyki.
W całej Polsce na stole wielkanocnym obok mięs i ciast stawia się koszyk ze święconką, drobne różnice wynikają tylko z lokalnych tradycji. Śniadanie wielkanocne rozpoczyna zwyczaj dzielenia się poświęconym jajkiem, podobny w swej formie i symbolice do bożonarodzeniowego łamania się opłatkiem. Dawny zwyczaj na wsiach nakazywał, aby wracając ze święconym obejść dom trzy razy, zgodnie ze wskazówkami zegara, co miało wypędzić złe moce z gospodarstwa. W zamożnych domach na stole znajdowało się pieczone prosię, często z pisanką w pysku. Obok stały półmiski z mięsiwem, szynką, kiełbasą oraz ciasta. Głównym ciastem wielkanocnym do dzisiaj pozostała babka drożdżowa, tzw. baba wielkanocna. Popularne są również mazurki. Według badań CBOS (2000) w zwyczaju święcenia pokarmów w Wielką Sobotę uczestniczy 95% obywateli Polski. Poza Polską z obyczajem tym możemy się jeszcze spotkać na Słowacji i w tej części Śląska Cieszyńskiego, która jest zamieszkana przez Polaków, na Białorusi, a także wśród polskich emigrantów(*).
W koszyku ze święconką nie powinnio zabraknąć:
Jajka– symbolu nowego życia w postaci kolorowych pisanek. Na ziemiach polskich najstarsze pisanki, pochodzące z końca X wieku, odnaleziono podczas wykopalisk archeologicznych w pozostałościach grodu na opolskiej wyspie Ostrówek. Pisanki mają symbolizować rodzącą się do życia przyrodę, a w chrześcijaństwie dodatkowo nadzieję wynikającą z wiary w zmartwychwstanie Chrystusa.
Baranka, który symbolizuje Jezusa jako Baranka Bożego. Symbol ten wywodzi się z tradycji żydowskiej, związanej ze świętem Paschy, ustanowionego na pamiątkę wyjścia Narodu Wybranego z Egiptu. Przed tym wydarzeniem każda rodzina miała zabić baranka, a jego krwią oznaczyć próg domu, w noc poprzedzającą wyjście z kraju prześladowców.
Baranek z czerwoną chorągiewką jest symbolem Chrystusa Zmartwychwstałego ze sztandarem, który podkreślają triumf i zwycięstwo.
Soli, która miała chronić przed zepsuciem i symbolizuje oczyszczenie i prawdę.
Chleba, który w tradycji chrześcijańskiej symbolizuje Ciało Chrystusa, a we wszystkich kulturach jest pokarmem niezbędnym do życia. Ma gwarantować dobrobyt i pomyślność.
Wędlin, oznaczających dobrobyt i zamożność rodziny. Ma ona zagwarantować zdrowie i dostatek całej rodzinie.
Chrzanu– symbolu siły fizycznej i witalności. Chrzan to także symbol pokonania goryczy męki Zbawiciela.
Ciast świątecznych najczęściej babki wielkanocnej, symbolizującej umiejętności, powodzenie i dostatek.
Koszyczek ozdabia się najczęściej białą serwetką oraz listkami bukszpanu.
(*)http://tradycja.wikia.com
