Kanalizacja. Kosztowna w budowie, kosztowna w utrzymaniu. Temat ten spędza sen z powiek wielu mieszkańcom i włodarzom gmin. Szczególnie tych wiejskich. Rozproszona zabudowa, miejscowości oddalone od siebie, mała gęstość zaludnienia – to wszystko sprawia, że budowa kanalizacji jest trudna do realizacji i wymaga ogromnych nakładów finansowych. Choć prowadzone są działania w tym zakresie, do skanalizowania całej gminy Gdów jeszcze daleko. Kiedy to nastąpi? Jak dobrze pójdzie, doczekają jej nasze dzieci. Przy mniej optymistycznej wersji – być może wnuki albo prawnuki.
Ogólnopolska skala problemu
W Polsce od 2000 roku widoczny jest stały wzrost długości sieci kanalizacyjnej i liczby osób z niej korzystających. W ostatnich latach dzięki funduszom z Unii Europejskiej, wyposażenie gmin w Polsce w urządzenia infrastruktury technicznej jest znacznie lepsze niż na początku lat 90-tych XX wieku. Jednak pomimo poczynionych inwestycji w zakresie rozbudowy sieci kanalizacyjnej w gminach wiejskich, dostępność do infrastruktury kanalizacyjnej nie jest wystarczająca. Problemem jest rozproszenie zabudowy, które powoduje nadmierne wydłużenie sieci przy relatywnie bardzo małych przepływach. Samorządowcy podkreślają, że problem jest poważny, bo koszty utrzymania infrastruktury na wsi są nieporównywalnie większe niż w mieście.
Rozproszona zabudowa
Nasza okolica jest typowo rolnicza. Na obszarze ponad 100 km² zamieszkuje około 17 500 mieszkańców. Gęstość zaludnienia jest zróżnicowana. W samym Gdowie jest to około 400 mieszkańców/km², a są wsie gdzie współczynnik ten wynosi zaledwie około 80 mieszkańców/km². Dotychczas wybudowano około 40 km sieci kanalizacji sanitarnej, lecz by w pełni zapewnić odbiór ścieków należałoby wykonać ponad 200 km! Ze względów ekonomicznych oraz w oparciu o wytyczne dotyczące minimalnej gęstości zaludnienia jest to nierealne.
Koncepcja I
Do 2004 r. plan budowy kanalizacji zakładał powstanie 18 oczyszczalni ścieków wraz z systemami kanalizacji. W 2004 r. w oparciu o wytyczne Urzędu Wojewódzkiego dotyczące konieczności tworzenia większych aglomeracji (mających możliwość pozyskania dofinansowania z UE) zmieniono koncepcję i oparto ją o system dwóch zbiorczych oczyszczalni: Gdów i Pierzchów. Do roku 2005 w wyniku prowadzonej rozbudowy systemu kanalizacji osiągnięto pełne dociążenie oczyszczalni ścieków w Gdowie. Możliwość dalszej rozbudowy sieci była w 100% uzależniona od rozbudowy oczyszczalni. W latach 2006-2007 wykonano projekt rozbudowy oczyszczalni ścieków w Gdowie, którego realizację zakończono w 2010 r. Wówczas zaczęto podłączać kolejne gospodarstwa.
Koncepcja II
W 2014r. zmieniono dotychczasowe granice aglomeracji (aglomeracja to teren, na którym zaludnienie lub działalność gospodarcza są wystarczająco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków). Zmiany były wynikiem analizy, która w zasadniczy sposób zweryfikowała opłacalność ekonomiczną pierwotnie założonej budowy sieci kanalizacyjnej w gminie. Pojawiły się też nowe wytyczne o minimalnej liczbie osób zamieszkujących dany teren, na którym miałaby być budowana sieć kanalizacyjna (wskaźnik opłacalności finansowej zakłada minimum 120 mieszkańców na 1 km powstającej sieci kanalizacyjnej). Okazało się, że dla części miejscowości naszej gminy średni wskaźnik wynosił zaledwie około 50 osób na 1 km sieci planowanej do budowy. W związku z powyższym wyznaczono aglomerację, do której włączono jedynie miejscowości najgęściej zabudowane, położone w sąsiedztwie działających oczyszczalni ścieków w Gdowie i Pierzchowie. W jej skład wchodzą: Gdów, Marszowice, Fałkowice, Pierzchów, Niegowić i Niewiarów. Pozostałe tereny obsługiwane są za pomocą szczelnych zbiorników wybieralnych lub przydomowych oczyszczalni ścieków.
Z pomocą przychodzi Unia
Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej jest poważnym obciążeniem finansowym, dlatego ciągnie się latami. Dobrze, że z pomocą przychodzi Unia Europejska, bo bez wsparcia finansowego powstanie sieci byłoby chyba w ogóle niemożliwe. Dzięki środkom własnym oraz pomocy funduszy zewnętrznych została zmodernizowana oczyszczalnia ścieków w Gdowie, wybudowano oczyszczalnię w Pierzchowie i około 40km głównej sieci sanitarnej. Dzięki pozyskanym środkom realizowane są obecnie zadania inwestycyjne w Gdowie i Niegowici. Obejmują one m.in. budowę kanalizacji Gdowie (w okolicy ul. Grzybowskiej, Krzywej, Grażyńskiego), w Niegowici – etap III (okolice Ośrodka Zdrowia), przebudowę wodociągu w ul. Cegielnianej oraz w ciągu ulic Łapanowska – Myślenicka – Grzybowska w Gdowie. Całkowity koszt projektu to ponad 3,5 mln zł, a wartość dotacji – ok. 2,4 mln zł. Projekt współfinansowany jest z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014 – 2020.
Kolejne dofinansowanie
Rozbudowa kanalizacji i modernizacja wodociągu to nie jedyne zadania współfinansowane przez UE. Zakład Gospodarki Komunalnej w Gdowie Sp. z o.o. pozyskał kolejne pieniądze z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020. Tym razem w ramach Działania 5.3 Ochrona zasobów wodnych, poddziałanie 5.3.2 Gospodarka wodno-kanalizacyjna. Zakres inwestycji obejmuje budowę zbiornika wyrównawczego o pojemności 250m³ wraz z infrastrukturą techniczną na terenie Stacji Uzdatniania Wody w Gdowie oraz budowę odcinka sieci kanalizacji sanitarnej przy ulicy Wygon. Całkowita wartość projektu to prawie 1 mln zł, a wartość dofinansowania – ponad 0,6 mln zł.
W planie – Niegowić, Marszowice
Obecnie realizowane jest zadanie polegające na wykonaniu projektu budowlanego i wykonawczego sieci kanalizacji sanitarnej z przyłączami w Niegowici – część II (od granicy z Liplasem do boiska sportowego w Niegowici). Dokumentacja niezbędna jest do rozpoczęcia inwestycji, której zakres obejmuje: budowę kolektorów sanitarnych grawitacyjnych/tłocznych o przewidywanej długości ok. 3,5 – 4,0 km i budowę pompowni sieciowych, co pozwoli na wykonanie 35 – 40 przyłączy domowych.
Do końca sierpnia powstać ma kompletna dokumentacja projektowo – kosztorysowa wraz z uzyskaniem wszystkich niezbędnych pozwoleń. Wówczas będzie możliwa realizacja inwestycji w Marszowicach obejmująca budowę kolektorów sanitarnych grawitacyjnych i tłocznych o łącznej długości około 14 km oraz 4 pompowni sieciowych, dzięki czemu do sieci kanalizacji sanitarnej będzie możliwe podłączenie około 170 gospodarstw domowych.
Zbliża się nowa perspektywa budżetowa, w której dzielone będą fundusze unijne. Obecnie Gmina Gdów pojęła rozmowy z Urzędem Marszałkowskim, by w naszym regionie zwiększyć poziom finansowania zadań związanych z modernizacją wodociągów i rozbudową kanalizacji. To jedyna szansa, aby przyspieszyć realizację bardzo potrzebnych, ale niezwykle kosztownych inwestycji służących ochronie środowiska.
